OCENY PRACOWNICZE

Postępowanie w sprawie okresowych ocen kwalifikacyjnych pracowników sądowych zostało uregulowane w art. 8 ustawy z dnia 18.12.1998 r. o pracownikach sądów i prokuratury, a jedynym aktem wykonawczym w tym przedmiocie jest rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 10.12.2007 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania przy dokonywaniu ocen kwalifikacyjnych urzędników i innych pracowników sądów i prokuratury. Zgodnie z § 3 ust. 2 tegoż rozporządzenia wzór arkusza oceny kwalifikacyjnej określa załącznik do rozporządzenia. Wydawanie i stosowanie w tym zakresie innych wewnętrznych aktów prawnych, np. regulaminów, zarządzeń i wytycznych – nie znajduje podstawy prawnej. Tak też wynika z pism Ministerstwa Sprawiedliwości z dnia 25.03.2014 r. i 02.04.2015 r. W związku z tym oceny okresowe dokonane na podstawie wymienionych wyżej aktów wewnętrznych stają się nieważne. Nadto żaden zapis nie zobowiązuje pracowników sądów do dokonywania samooceny w trakcie okresowej oceny kwalifikacyjnej.
Dostajemy sygnały od naszych Czytelników, że dyrektorzy niektórych sądów nadal odpłatnie angażują podmioty zewnętrzne, w celu dokonania okresowych ocen kwalifikacyjnych pracowników, co jest oczywistym łamaniem przepisów prawa o ochronie danych osobowych, jak i marnotrawieniem środków publicznych. Już w 2014 r. Ministerstwo Sprawiedliwości potwierdziło, że w sądach występują nieprawidłowości w tym zakresie i  kierowało pismo do prezesów sądów apelacyjnych, zwracając uwagę, że postępowanie dotyczące okresowych ocen kwalifikacyjnych pracowników sądów zostało wyczerpująco uregulowane w przytoczonych wyżej przepisach.
Przypomnijmy więc krótko zasady przeprowadzania okresowych ocen kwalifikacyjnych pracowników sądów. Cykliczną oceną kwalifikacyjną powinien być objęty zarówno główny księgowy, inspektor, sekretarz sądowy, jak i sekretarka, telefonistka, woźny, pracownik gospodarczy. Oceny dokonuje właściwy dyrektor sądu, biorąc pod uwagę opinię bezpośredniego przełożonego i komisji kwalifikacyjnej, powoływanej przez dyrektora. Komisja kwalifikacyjna ma jedynie charakter opiniodawczy i  składa się z 3-4 osób wyznaczonych spośród pracowników sądu przez właściwego dyrektora. W przypadku, gdy w komisji zasiada pracownik, który będzie oceniany, to podlega on wyłączeniu i dyrektor powołuje nową osobę spośród pracowników sądu.
Ocena okresowa sporządzana jest na piśmie nie rzadziej niż raz na 24 miesiące i  nie częściej niż raz na 12 miesięcy. Pierwszej oceny kwalifikacyjnej właściwy dyrektor sądu dokonuje nie wcześniej niż po upływie roku od daty zatrudnienia urzędnika lub innego pracownika. Bez znaczenia jest podstawa prawna zatrudnienia, gdyż na takiej samej zasadzie oceniani są zarówno pracownicy zatrudnieni na podstawie umowy o pracę, jak i powołania. Ocenie nie mogą podlegać osoby zatrudnione na podstawie różnych umów cywilnoprawnych oraz kuratorzy, asystenci i referendarze. Ocena okresowa dotyczy wykonywania przez urzędnika lub innego pracownika sądu powierzonych im obowiązków, a kryteria oceny są następujące:
• terminowość i prawidłowość wykonywanych zadań,
• zdolność do samodzielnego podejmowania decyzji,
• przejawianie inicjatywy, doskonalenie sposobu wykonywania obowiązków,
• umiejętność planowania i organizacji pracy,
• podnoszenie kwalifikacji i  poszerzanie wiedzy przydatnej do wykonywania obowiązków,
w tym znajomość aktualnego stanu prawnego,
• przestrzeganie dyscypliny pracy,
• kultura osobista oraz stosunek do interesantów i  współpracowników.
Nie ma możliwości ustalania innych niż powyższe kryteriów oceny.
Wydając zarządzenie o dokonaniu oceny kwalifikacyjnej, właściwy dyrektor sądu podaje jednocześnie termin jej dokonania. Opinie sporządzane są na piśmie i przekazywane do właściwego dyrektora sądu nie później niż 14 dni przed upływem terminu dokonania oceny. Komisja sporządza opinię na podstawie:
• sposobu wykonywania przez ocenianego urzędnika lub pracownika, w okresie, w którym podlegał ocenie, obowiązków wynikających z zakresu czynności na zajmowanym stanowisku pracy,
• obowiązków określonych w  art. 6 i 7 u.p.s.p.,
• dokumentacji prowadzonej w zakresie wykonywania stosunku pracy,
• przeprowadzonych rozmów ze współpracownikami,
• dokumentów wskazujących na posiadane i podnoszone kwalifikacje,
• innych dokumentów znajdujących się w aktach osobowych.
Komisja ma również możliwość zwrócenia się do bezpośredniego przełożonego ocenianego pracownika o informacje odnośnie wykonywania przez niego pracy, która także sporządzona jest pisemnie.
Urzędnik jest zobowiązany przestrzegać Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i innych przepisów prawa, rzetelnie i bezstronnie, sprawnie i  terminowo wykonywać powierzone zadania oraz zachowywać się godnie i poszerzać swoją wiedzę zawodową. Ponadto obowiązany jest do wykonywania służbowych poleceń przełożonych. Natomiast, jeśli w przekonaniu urzędnika polecenie służbowe jest niezgodne z prawem lub zawiera znamiona pomyłki – jest on zobowiązany na piśmie poinformować o tym przełożonego. W razie pisemnego potwierdzenia polecenia urzędnik jest obowiązany je wykonać. Należy także podkreślić, że urzędnik nie może wykonać polecenia służbowego, jeśli prowadziłoby to do popełnienia przestępstwa lub groziłoby niepowetowanymi stratami.
Ocena urzędników i innych pracowników sądów jest sporządzana przez dyrektora sądu na piśmie, na arkuszu oceny i winna być uzasadniona.
W ocenie okresowej przyjęto następującą skalę oceny:
 Niezadowalająca
 Zadowalająca
 Dobra
 Bardzo dobra
Przy pomocy tej skali oceniane są zarówno poszczególne kryteria, jak i ostateczna ocena podsumowująca.
Sporządzoną ocenę niezwłocznie doręcza się osobie ocenianej. Od oceny służy pracownikowi, w ciągu 7 dni od dnia jej doręczenia, sprzeciw do dyrektora. Sprzeciw rozpatruje się w terminie 14 dni od dnia jego wniesienia. W razie uwzględnienia sprzeciwu ocenę okresową zmienia się albo sporządza ponownie.
Podstawowymi elementami dokonywania ocen pracowników są bezsprzeczne fakty, opinie, w tym opinie interesantów. Jedynie zgromadzenie dużej liczby rzetelnych obserwacji może dostarczyć wiarygodnej podstawy do oceny efektów i sposobów ich osiągania przez pracowników, a także ich potencjału rozwojowego. Okresowe oceny pracowników podsumowują dany okres i są najczęściej rozliczeniem pracownika z efektów jego pracy. Powinny uwzględniać również takie zachowania, które wpływają na atmosferę pracy, współpracę i wzajemną pomoc. Ocena pracowników ma służyć przede wszystkim rozwojowi pracowników, poznaniu ich mocniejszych i słabszych stron, rozpoznaniu potrzeb szkoleniowych, a nie straszeniu czy podważaniu ich poczucia wartości.
Jeśli w Waszych sądach jest inny sposób przeprowadzania okresowych ocen kwalifikacyjnych pracowników niż opisany tutaj, to piszczcie do nas, na pewno zajmiemy się tym tematem dogłębnie.